Prawo do świadczeń pomocy społecznej zgodnie z art. 5 ustawy o pomocy społecznej przysługuje osobom posiadającym obywatelstwo polskie zamieszkującym i przebywającym na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz cudzoziemcom zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej posiadającym zezwolenie na pobyt stały lub status uchodźcy, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.
Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
- ubóstwa
- sieroctwa
- bezdomności
- potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności
- bezrobocia
- niepełnosprawności
- długotrwałej lub ciężkiej choroby
- bezradności w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych
- braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze
- alkoholizmu lub narkomanii
- trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu zakładu karnego
- klęski żywiołowej lub ekologicznej
- trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy
- zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom, w których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza:
- osobie samotnie gospodarującej - 477 zł
- osobie w rodzinie - 351 zł
- rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, zwanej dalej "kryterium dochodowym rodziny", przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z w/w okoliczności
Poziom ubóstwa wyznacza się obliczając kryterium dochodowe dla każdej osoby i rodziny indywidualnie.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach na podstawie art. 41 ustawy osobie lub rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy, a także zasiłek okresowy, celowy lub pomoc rzeczowa pod warunkiem zwrotu części lub całości wydatków na tę pomoc.
W przypadku korzystania ze świadczeń pieniężnych w sposób niezgodny z przeznaczeniem, pomoc może być zamieniona na formę niepieniężną , a w przypadkach stwierdzenia marnotrawstwa przyznanych świadczeń lub marnotrawienia własnych zasobów materialnych może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich przyznania albo przyznanie w formie świadczenia niepieniężnego. (art. 11 ust.1).
Z braku współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego postanowień mogą stanowić podstawę do odmowy świadczenia lub uchylenia decyzji o przyznaniu świadczeń (art. 11 ust. 2).